| Գլխավոր էջ » Հոդվածներ » Հոդվածներ |
Ormianie w Polsce do 1945 r
| Z historii Ormian w Polsce do 1945 roku Pierwszy Ormianie pojawili się w Polsce już w XI wieku,ale bardziej znacząca ich liczba osiedliła się dopiero w XIV wieku,głównie we Lwowie – najbardziej rozwiniętym ośrodku życia ormiańskiego –i Kamieńcu Podolskim.Kolonie ormiańskie w obu tych miastach miały autonomię. Od drugej połowy XIV wieku Lwów był siedzibą arcybiskupa,klasztorów,bractw,towarzystw dobroczynnych i zakładów naukowo-wychowawczych.Na wiek XVI datuję się natomiast bujny rozkwit ormiańskiej kilonii w Zamościu.Najmłodszą kilonią ormiańską w dawnej Polsce były Kuty.Kolonia ta została założona przez Ormian krymskich w roku 1715.W pózniejszych latach impulsem do jej rozwoju było przybycie do Kut uchodźców ormiańskich z Kamieńca Podolskiego.Okresowo Ormianie stanowili połowę mieszkańców miasteczka.Kolonie ormiańskie powstały także w innych polskich miastach.Migracja Ormian do Polski trwala wlasciwie nieprzerwanie,choć z różnym natężieniem,do początku XVIII wieku.Była efektem niepokojów,które nękały terytorium historycznej Armenii:Ormiane opuszczałi swoje ziemie ojczyste,a następnie także kolonie na Krymie i na wybrzeżach Morza Czarnego,uciekając przed agresją perską i turecką. W roku1356 król Kazimierz nadał Ormianom lwowskim wiele przywilejów,zwązanych przede wszystkim z daleko posunątą autonomią w zakresie religii,administracji,sądownictwa,handlu i rzemiosła.Na mocy nowej ustawy zatwierdzonej przez króla Zygmunta I w 1519 roku przywileje zostały rozszerzone.Dokument został wydany dla Ormian lwowskich, ale z upływem lat stał się prawem obowązującym także w innych ośrodkach osadnictwa ormiańskiego.Status polskich Ormian umocnił się w jeszcze większym stopniu po zawarciu przez Kościól Ormiański w Polsce unii z Rzymem w roku 1630.To wszystko powodowało rozkwit kolonii ormiańskich w dawnej Rzeczpospolitej. Kolonie ormiańskie były stosunkowo duże.Ale śiła społeczności ormiańskiej w dawnej Polsce nie leżała w liczebności diaspory.O jej znaczeniu stanowiły glównie wpływy Ormian na gospodarkę i kulturę Polski.Należy tu przede wszystkim wymienic umiejętność prowadzenia handlu ze Wschodem.Polscy Ormianie byli również mistrzami takich sztuk ,jak tkactwo, hafciarstwo, złotnictwo, kaletnictwo, płatnerstwo i siodłarstwo.Kupcy i rzemieślnicy pochodzenia ormiańskiego osiągali legendarne majątki i zajmowali poczesne miejsce w hierarchicznej strukturze patrycjatu miejskiego.Zdarzało się nawet, że królowie polscy, będąc w trudnej sytuacji finansowej, pożyczali od kupców ormiańskich dość znaczne sumy pieniędzy. Polscy Ormianie wpisali się na trwałe także do skarbnicy polskiej kultury i cywilizacji:wystarczy wymienić nazwiska takich malarzy, jak Jan Rustem, Teodor Axentowicz, Aleksander Augustynowicz, Antoni i Kajetan Stefanowiczowie;literatów jak poeci Szymon Szymonowicz, Juliusz Słowacki(po matce Salomei z domu Januszewskiej), Ignacy Nikorowicz, kompozytorów – księdza Karola Antoniewicza, autora wielu znanych pieśni religijnych, Karola Mikulę – mołdawskiego Ormianina, ucznia Fryderyka Chopina, długoletniego dyrektora Towarzystwa Muzycznego we Lwowie, oraz jedną z najwybitniejszych postaci w muzyce drugiej połowy XX stulecia – Krzysztofa Pendereckiego(po matce).Do tej listy można by było dołączyć setki nazwisk wybitnych naukowców, pedagogów, lekarzy, tłumaczy, publistów, polityków i innych. 1356 - Pierwsza wzmianka o Ormianach w historii Polski-Król Kazimierz Wielki,nadając miastu Lwów prawo magdeburskie,zezwolił mieszkającym tam Ormianom sądzić się według własnego prawa bądź korzystać z prawa niemieckiego. 1363 - Dwaj Ormianie w Krymu,Jakub i Panos,we Lwowie ufundowali katedrę ormianską pod wezwaniem zaśnięcia NMP. 1367 - Kazimierz Wielki zatwierdził pierwszego ormiańskiego biskupa Lwowa,Grzegorza. 1398 - Kupiec ormiański z Kaffy ufundował w Kamienicu Podolskim kościuł ormiański pod wezwaniem św. Mikołaja. 1402 - Ormianie uzyskali od króla Władysława Jagiełły prawo handlu w całej Polsce i w Wielkim Księstwie Litewskim. 1422 - Ormianin Kutłubej odkupił od mnicha Symeona bogato iluminowany Ewangeliarz,wykonany w 1198 roku w klasztorach Mlidź i Skewra w Cylicji(tzw. Ewangeliarz ze Skewry lub Lwowski). 1422 - Relacja szpiega krzyżackiego potwierdziła udział posiłków ormiańskich z Wielkiego Księstwa Litewskiego w wojnie z zakonem krzyżackim. 1469 - Król Kazimierz Jagiellończyk na proźbę władz miejskich Lwowa postawił na czele sądu ormiańskiego w tym mieście wójta prawa niemieckiego;sąd ormiański z własnym wójtem utrzymywał się nadal w Kamieńcu Podolskim. 1519 - Król Zygmunt I zatwierdził Statuty prawa ormiańskiego , stosowane w sądownictwie ormiańskim w Rzeczypospolitej do rozbiorów. 1589 - Kanclerz Jan Zamoyski nadał Ormianom w Zamościu (emigrójącym z Turcji,Tatarii i Persji) prawa samorządowe i przywileje gospodarcze. 1600 - Król Zygmunt III pod naciskiem mieszczaństwa katolickiego zabronił Ormianom jako niekatolikom posiadania domów w rynku we Lwowie,ograniczył liczbe domów ormiańskich w obrębie murów miejskich i wprowadził pewne ograniczenia ekonomiczne. 1630-1681 - Biskup Mikołaj Torosowicz przeprowadził unię z Kościołem Rzymskim. 1654 – Król Jan Kazimierz rozszerzył przywileje Ormian lwowskich,pozwalając im na posiadanie 10 kamienic w rynku i otwarcie nowych sklepów. 1665 – we Lwowie powstało kolegium dla kleryków ormiańskich założone przez zakon teatynów;absolwentami tego kolegium byli wszyscy duchowni katoliccy obrzadku ormiańskiego w Polsce (przetrwało do 1784). 1677 – w Stanisławowie powstał osobny magistrat ormiański; własciciel miasta,nadał tamtejszym Ormianom przywileje. 1690 – przy katedrze ormiańskiej we Lwowie powstał jedyny żeński ormiański klasztor benedyktynek ormiańskich pod wezwaniem św.Grzegorza Oświeciciela. 1716 – powstała parafia ormiańska w Kutach,które od początku XIX wieku do drugej wojny światowej były największym skupiskiem Ormian polskich. 1743-1751 – ostatnie migracje Ormian do Polski z Mołdawii i Krymu(powstały gminy w Mohylowie Podolskim i Raszkowie). 1775 – sekretarzem Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych Komisji Edukacji Narodowej został Ormianin,ks.Grzegorz Piramowicz,były jezuita. 1784 – likwidacja samorządów ormiańskich w Galicji;zniesienie papieskiego kolegium teatynów;Ormianie przyjęli kalendarz gregoriański. 1792 – we Lwowie powstał jedyny ogólnodiecezjalny bank ormiański ,,Mons Pius,, ,oparty na funduszach bractw przy kosciołach ormiańskich w Galicji. 1865 – we Lwowie powstał Zakład Wychowawczy im.Józefa Torosiewicza. 1902 – ks.Józef Teodorowicz został mianowany arcybiskupem ordynariuszem archidiecezji lwowskiej obrządku ormiańskiego. 1932 – Wystawa zabytków ormiańskich w salach Archidiecezjalnego Związku Ormian we Lwowie. (na podstawie ksiązki Krszysztofa Stopki, Ormianie w Polsce dawnej i dzisiejszej.Kraków 2000). Lata 1939-1945 – Jako obywatele II Rzeczypospolitej Ormianie mieszkający we wschodnich województwach dzielili wojenny los Polaków z tych terenów.Zmobolizowani mężczyźni po klęsce wrześniowej przedostawali się na Zachód i zasilali tworzące się tam polskie wojsko.Wielu innych przystęowało do walki podziemnej.Z polskich Ormian rekrutowali się kurierzy przez rzekę Czeremosz.Wielu polskich Ormian straciło życie w więzieniach,obozach pracy,na zesłaniu.Ci,którzy przeszli przez sowieckie łagry,trafiali do armii generała Władysława Andersa,a znią dalej-na Zachód.We Lwowie,w czasie okupacji niemieckiej,kapłani Kościoła ormiańskokatolickiego pomagali Żydom,m.in.wydawali im – podobnym fizycznie do Ormian –fałszywe metryki(Ormianie nie byli przez nazistów uznawani za rasę przeznaczoną do eksterminacji).W kwietniu 1944 roku nacjonaliści ukraińscy napadli na Kuty nad Czeremoszem;wśród zamordowanych było kilkuset Ormian.Mieszkańcy terenów sąsiadujących z Rumunią,w tym część polskich Ormian , uciekła w pierwszych dniach wojny do Czerniowiec,skąd rozlokowana została w mniejszych ośrodkach,by wreście trafić do Armii Krajowej.W 1945 roku wyjerzdżali do polski w jej nowych granicach,opuszczając na zawsze swój dobytek.Niewielu Ormian zostało po wojnie we Lwowie,a spośród nich tylko kilkoro żyje jeszcze dzisiaj. (z ksiąrzki pt. „Z widokiem na Ararat.Losy Ormian w Polsce”) | |
| Դիտումներ: 998 | Տեգեր: | - Վարկանիշ -: 0.0/0 |
| Մեկնաբանություններն ընդամենը՝: 0 | |
